احکام المحبوسین فی الفقه الجعفری (کتاب)کتاب" احکام المحبوسین فی الفقه الجعفری" مجموعه مباحث فقهى است دربارۀ جرمهايى كه به سبب ارتکاب آن مجرم بايد زندانى شود، و ثابت شده كه در اسلام زندانى كردن از امور پذيرفته شده و معتبر است و قابل انكار نيست . مؤلف این کتاب جناب مستطاب آقاى شيخ محمد باقر خالصی می باشد . ۱ - درباره كتاب در اين كتاب مباحث فقهى دربارۀ جرمهايى كه به سبب ارتکاب آن مجرم بايد زندانى شود مطرح شده است و ثابت شده كه در اسلام زندانی کردن از امور پذيرفته شده و معتبر است و قابل انكار نيست. زندانى در اين كتاب به دو دسته حبس ابد و حبس غير ابد تقسيم و مورد بررسى واقع شده است. وى در اين كتاب قصد دارد علاوه بر موارد خاصى كه در روايات و فقه اسلامى تصريح به زندان شده است وجود زندان در حكومتهاى اسلامى را براى مجرمانى كه حاكم براى محاكمه آنان نياز به دقت دارد اثبات نمايد و محدوده مجازاتها و عقوبتهاى مشخص شده در قوانين شرعى را بيان نمايد. مؤلف همچنانكه تشكيل حكومت را از امور ضرورى براى جوامع انسانى دانسته است نياز به زندانها را از ضروريات دانسته است. از آنجائيكه مؤلف اجماع را به عنوان يكى از دلايل شرعى قبول ندارد در اين كتاب سعى نموده از استناد به اجماع خوددارى نمايد. اگر چه كتاب به سبك فقه استدلالی نوشته شده است ولى از آنجائيكه مؤلف اجماع را قبول نداشته است و بناى بر نقل اقوال فقها و استناد به آنها را نداشته است و در مواردى نيز كه نظريه آنان ذكر شده است به نقل آنها اكتفا شده و بررسى نشده‌اند و بنابر اين كتاب به سبك فقه روايى استدلالى نوشته شده است. حواشى كتاب بسيار سودمند است و بيشتر آنان در مورد مسائل رجالى و احوال راويان مى‌باشد. [۱]
احکام المحبوسین فی الفقه الجعفری، محمد باقر خالصى، ج۱، ص۵ .
۲ - انگیزه تألیفاز آنجائى كه اين موضوع از مسائل مورد ابتلاء دولت حکومت اسلامی است و بعضى از متخصصين در فقه وجود زندان در اسلام را انكار كرده‌اند و آن را ساخته حكومتهاى ظالم دانسته‌اند و صرفا در اسلام حدود دية در تعزیرات را به عنوان مجازات ذكر كرده‌اند، مؤلف تصميم به تأليف اين كتاب گرفته تا طلاب و محققين و به خصوص قضات و وكلاء از آن استفاده نمايند. ۳ - تاريخ انتشار كتاب موجود توسط مؤسسه نشر اسلامى تابع جامعه مدرسين در سال ۱۴۱۳ ق در قم چاپ شده است. ۴ - تاريخ تأليف كتاب موجود در ۱۷ ذى الحجة سال ۱۴۱۱ ق پايان يافته است. ۵ - ويژ‌گي هاى كتاب در اين كتاب علاوه بر مباحث روايى و فقهى به مسائل اصول فقه و رجال نيز توجه خاصى شده است به عنوان نمونه در مورد توثيق راويان احاديث اهل بیت علیه السلام در صفحه ۲۲ پس از ذكر نظريات صاحبان كتب اربعة و شیخ طوسی مى‌نويسد: فالمتحصل من مجموع ما ذكرنا هو ان الّذى ينفعنا فى سند الروايات و الّذى نحن بحاجة منه هو وجود الشهادة من اهل الخبرة و الصلاح على اعتبار اسنادها و الاعتماد عليها لا كونهم ثقاتا او مؤثقين على نحو الاطلاع، او تحصيل العدالة على رأى القدماء من تساويهم معه . [۲]
احکام المحبوسین فی الفقه الجعفری، محمد باقر خالصى، ج۱، ص ۲۲.
از ديگر مباحث طرح شده در اصول فقه نيز اجماع است كه وى آن را به عنوان يكى از دلايل شرعى قبول نداشته است و در صفحه ۲۳ مى‌نويسد: لانا قد بينا فى كتبنا الفقهيه و الاصوليّة و بعض كتبنا الاعتقاديّة ببيان شاف واضح و هن الاجماع بجميع اقسامه فلا اعتبار به عندنا الاّ انا ذكرنا موارد دعواه فى ضمن البحث عن المسائل تنبيها على موضع الحكم عند الفقهاء و انّه فى اىّ مقدار من الاختلاف و ربما نذكر تأييدا على ما رأيناه و حققناه فكان اعتمادنا على خصوص الكتاب و السنة و ما تقتضيه الاصول و القواعد لا على الاجماع . [۳]
احکام المحبوسین فی الفقه الجعفری، محمد باقر خالصى، ج۱، ص ۲۳.
۶ - نظريات جديد مؤلف در اين كتاب نظريات بديع و ابتكارى مطرح نموده است كه به بعضى اشاره مى‌شود. وى در مسئله دهم از فصل دوّم در صفحه ۱۳۹ در مورد حكم كسانى كه اجتماع از آنان در امان نيست و اگر چه از بزرگان و علماء دينى باشند، تصريح به زندانى شدن كرده است و مى‌نويسد: - يجب على الامام و الحاكم المعتبر الشرعى حسب المستند الآنى حبس كل من يكون له عمل يرتبط بنظم العالم الاجتماعي الّذى لا يكون له الشرط اللازم لتصدى العمل و ذلك مثل العالم الدينى اذا احرز فسقه او جهله بالاحكام و القوانين اللازمه. [۴]
احکام المحبوسین فی الفقه الجعفری، محمد باقر خالصى، ج۱، ص۱۳۹ .
و در صفحه ۱۴۰ به روايتى از امام صادق ع از پدرانش اشاره نموده است به اين مضمون كه: يجب على الامام ان يحبس الفساق من العلماء و الجهال من الاطباء و المفاليس من الاكرياء [۵]
احکام المحبوسین فی الفقه الجعفری، محمد باقر خالصى، ج۱، ص ۱۴۰.
وى همچنين بر خلاف بسيارى از فقهاء توبه مرتد فطری مرد را مى‌پذيرد . همچنين در صفحه ۶۹ بر خلاف مشهور قائل به تقدم خاص بر عام نمى‌شود بلكه در جائيكه ظهور عام قويتر باشد آن را بر خاص مقدم مى‌داند. [۶]
احکام المحبوسین فی الفقه الجعفری، محمد باقر خالصى، ج۱، ص ۶۹.
همچنين در موارد مورد نياز علاوه بر كتب روايى به كتابهاى تاريخى نظير تاریخ الخلفاء سيوطى در صفحه ۹۳ و ۹۴ استناد نموده است. [۷]
احکام المحبوسین فی الفقه الجعفری، محمد باقر خالصى، ج۱، ص۹۳- ۹۴ .
۷ - تقسيم بندى مطالب مباحث كتاب از يك مقدمه و دو فصل تشكيل شده است، فصل اوّل در مورد حبس ابد و فصل دوم در حبس غير ابد مى‌باشد. [۸]
احکام المحبوسین فی الفقه الجعفری، محمد باقر خالصى، ج۱، ص۵ .
در فصل اوّل ۵ مسئله در مورد حبس زن مرتدة، حبس كردن فردى كه ديگرى به واسطه زندانى كردن كشته است، حبس كسى كه سومين بار است كه دزدى مى‌كند، حبس كسى كه به دستور كسى انسانى را بكشد، حبس كسى كه كشته‌اى را مثله يا قطعه قطعه كرده باشد، بررسى شده است. [۹]
احکام المحبوسین فی الفقه الجعفری، محمد باقر خالصى، ج۱، ص۲۵ .
در فصل دوم دوازده مسئله ذكر شده كه مهمترين آنان حبس متهم به قتل ، حبس مديونى كه دينش را نمى‌پردازد، حبس گروهى كه با هم كسى را كشته باشند، حبس اختلاس كننده، حبس غاصب، خائن، خورنده مال یتیم مى‌باشد. [۱۰]
احکام المحبوسین فی الفقه الجعفری، محمد باقر خالصى، ج۱، ص ۷۴.
۸ - پانویس
۹ - منبعنرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی رده‌های این صفحه : کتاب شناسی | کتب فقهی شیعه
|